Son zamanlarda dijitalleşmeyle birlikte dikkat eksikliği hayatımızda sıklıkla kullandığımız kavramlardan biri haline gelmiştir. Gerek sosyal gerek akademik gerekse mesleki yaşantımızda dikkatin ne denli önemli olduğunu hepimiz biliriz. Küçük bir dikkatsizliğin bazen büyük ve önemli sonuçları olabilir.
Dikkatin bilişsel işlevlerin çok önemli bir parçası olduğunu biliriz. Ayrıca dikkat eksikliği sık karşılaşılan problemler arasındadır. Bilim insanları bu sebeple çok uzun zamandır dikkatin ne olduğu, geliştirilip geliştirilemeyeceği ve dikkat türlerine yönelik soruların cevaplarını aramaktadır. Ayrıca bu konu literatürde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olarak da geçmektedir.
Öncelikle, dikkat eksikliği konusunda merak ettiğiniz soruları yanıtlayalım ve makalenin devamında detaylı ve kapsamlı analizleri sizlerle paylaşalım.
Dikkat eksikliği nedir?
Dikkat eksikliği, kişinin konsantre olma, dikkati sürdürme ve dikkat dağıtıcı unsurları göz ardı etme yeteneğinde yaşadığı zorlukları ifade eder. Bu durum, iş, okul ve günlük aktivitelerde verimliliği olumsuz etkileyebilir.
Dikkat eksikliği belirtileri nelerdir?
Dikkat eksikliği belirtileri arasında odaklanma zorluğu, görevleri tamamlamada güçlük, unutkanlık, organize olamama, sık sık eşyaları kaybetme ve dikkatin kolayca dağılması yer alır. Bu belirtiler günlük yaşam aktivitelerini ve performansı etkileyebilir.
Dikkat eksikliği ile başa çıkmak için hangi stratejiler önerilir?
Dikkat eksikliği ile başa çıkmak için önerilen stratejiler arasında düzenli egzersiz yapmak, dengeli beslenmek, yeterli uyku almak, meditasyon ve mindfulness uygulamaları yapmak, görevleri küçük parçalara ayırmak ve organize olmak yer alır.
Beslenme dikkat eksikliğini nasıl etkiler?
Beslenme, dikkat eksikliği üzerinde önemli bir rol oynar. Omega-3 yağ asitleri, vitaminler ve mineral açısından zengin bir diyet, beyin fonksiyonlarını ve dikkat süresini iyileştirebilir. Şekerli ve işlenmiş gıdalardan kaçınmak da önemlidir.
Profesyonel yardım almak dikkat eksikliğine nasıl yardımcı olabilir?
Dikkat eksikliği ile başa çıkmak için profesyonel yardım almak, bireysel stratejilerin geliştirilmesine yardımcı olabilir. Terapistler, danışmanlar ve psikologlar, bireylerin dikkat eksikliği belirtilerini yönetmeleri için rehberlik ve destek sağlayabilir. İlaç tedavisi de bazı durumlarda etkili olabilir.
Dikkat Eksikliği Nedir? ( Kapsamlı Araştırmalar)
Dikkat en genel anlamda hedefe yönelik bilinçli ve yoğun algı olarak tanımlanabilir. Günlük hayatımızda çevremizden gelen sayılamayacak kadar çok sayıda uyaran ile karşılaşmaktayız. Bu uyaranların hepsinin fark edilip işlemek mümkün görünmemektedir. Çünkü duyu organlarımızın algılama kapasitesi sınırlıdır.
Dikkat ise bu uyaranlardan işimize yarayanlara yoğunlaşma ve zihinsel işleme alabilme durumudur. Başka bir ifade ile bir şeye odaklanmak için diğer şeylerden uzak kalma durumudur. Ancak dikkat eksikliği bunun tam tersi bir durumdur. Böyle bir durumda kişi, odaklanması gereken şeylere yeterince odaklanamamaktadır.
Örneğin dikkat eksikliği yaşamayan bir kişi çok rahat kitap okuyabilir. Çünkü o anda odanın ısı derecesine, oturduğu koltuğun yumuşaklık veya sertliğini umursamaz. Ancak tam tersi bir durumda kişi bu dikkat dağıtıcı unsurlara maruz kalmaktadır. Bu yüzden de yapması gereken işlere yoğunlaşamamaktadır. Bu durumda kişilerin gündelik ve sosyal yaşantılarına zarar vermektedir.
Dikkatin Türleri ve İşlevleri
Dikkat içinde pek çok fazla işlevi barındıran oldukça karmaşık bir yapıdır. Dikkatin çeşitli türleri ve her bir dikkat türünün de farklı işlevleri vardır. Biz, burada size, günlük hayatımızda en çok ihtiyaç duyduğumuz dikkat türlerinden bahsedeceğiz. Bu dikkat türlerinin dikkat eksikliği açısından ne kadar gerekli olduğuna değineceğiz. Ayrıca bu türlerin barındırdıkları farklı işlevleri de açıklayacağız.
Ders Mi, Televizyon Mu: Aktif ve Pasif Dikkat
Pasif dikkatte kişi, kendisine yönelen uyarana dikkat etmek için herhangi bir çaba harcamaz. Aktif dikkatte ise kişi, istemli bir şekilde bir uyarana odaklanır. Bunlara örnek olarak çocukların televizyon izlemesi ve ders çalışması verilebilir. Burada uzun süre televizyon izlemek pasif dikkat, kısa süre ders çalışmak ise aktif dikkattir.
Dışlanmışlık Kavramı: Seçici Dikkat
Bu dikkat türü, özel bir noktada dikkatin odaklanmasını ifade eder. Algının bir anda bir veya birkaç uyarıcıya yönelmesini, diğerlerine dışarıda bırakmasını ifade eder. Bu, uyarıcı bombardımanına tutulmayı engelleyen bir bilgi işleme sürecidir. Seçici dikkat aynı zamanda hedef uyaranın dışında kalan uyaranları da dışlayabilme yeteneğidir.
Farkında Olunmayan Sesler: İşitsel Seçici Dikkat
İşitsel seçici dikkat ya da seçici duyma işitme sistemimizi ilgilendiren bir tür seçici algıdır. Bu dikkat türü, insanların dikkatlerini belirli bir kaynaktan gelen sese veya konuşulan kelimelere odaklaması eylemidir. Çevremizden gelen pek çok gürültü ve ses işitme sistemi tarafından duyulur. Ancak bunların sadece belirli bir kısmı beynimiz tarafından işlenir.
Dikkat Eksiliği İçerisinde Dikkat: Değişen Dikkat
Bu dikkat türü, bireyin dikkatini bir işten diğer bir ise yönetebilme yeteneği olarak tanımlanmaktadır. Özellikle bu tür, dikkat eksikliği konusu için çok önemlidir. Bu dikkat türünde kişinin dikkat odağını iki ya da daha fazla görev arasında değiştirebilmesi gerekir. Örnek olarak yazı yazan bir çocuğun kalemi bıraktıktan sonra öğretmenini dinlemeye başlaması verilebilir.
Dikkat Eksikliği ve Bölünmüş Dikkat
Bölünmüş dikkat, beynimizin aynı anda iki farklı uyarıcı ile ilgilenebilme özelliğidir. Bu dikkat türüne sahip olan kişiler hayatlarında çok sayıda taleplere karşılık verebilirler. Becerisi olarak tanımlanabilir bölünmüş dikkat farklı bilgi kaynaklarını işlememize yardımcı olur. Ayrıca tek seferde çok sayıda işi başarılı bir şekilde yerine getirmemizi sağlar. Bu durumda verimliliği arttırmaktadır.
Sürdürülebilen Sürekli Dikkat
Bireyin dikkatini koruyabilmesi ve uyanıklık durumunun sürdürülmesidir. Bu tür dikkat, duruma ilişkin motivasyon ile de yakından ilgilidir. Okul yaşamında, mesleki yaşamda ya da sosyal yaşamda üstlendiğimiz pek çok görev sürekli dikkat gerektirir. Sürekli dikkati olmaya kişilerde dikkat eksikliği görülmektedir. Önemli olan şey, bir kişinin sadece bir şeye dikkatini verebilmesi değildir. Asıl önemli olan dikkatini o etkinlik ya da uyaran üzerinde koruyabilmesidir.
Dikkat Eksikliği Bozukluğu ve Hiperaktivite
Tarih boyunca zihinsen hastalıkların nasıl ele alınacağı sorunsalı çok farklı anlamlar içermiştir. Bu hastalıklardan bazıları dikkat eksikliği ve hiperaktivitedir. Alışılmışın dışında davranış sergileyen kişilere nasıl yaklaşılması gerektiği bugün bile birçok soru barındırmaktadır. Sorunun cevabı davranışın kaynağının nerede görüldü ile yakından ilişkilidir.
Psikoloji ve fizyoloji beden ve zihin hastalıklarını kaynağına yönelik tartışmalar da yeni kutuplara olarak yerlerini almışlardır. Ancak söz konusu psikopatolojiler olduğunda işler çok daha fazla karışmıştır. Literatür bilgisi incelendiğinde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun ilk bulguları 19. yüzyıl sonuna işaret etmektedir.
Bu hastalıklarla ilgili ilk bilimsel çalışmaların adresi ise İngiltere’dir. İngiltere aynı zamanda Sanayi Devrimi’nin başladığı ve modern toplumun temellerinin atıldığı yerdir. Bu denk gelişim modern toplum ve bu hastalık arasındaki ilişkiye dair bir ipucu olabileceğini belirtmek gerekir. İngiliz bilim insanları olan Still’in 1902’de ve Tredgold’un 1908’de yayınladıkları makaleler, literatürün ilk bilimsel çalışmalarından kabul edilir.
Dikkat Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
Sizlere buraya kadar bu hastalığın ne olduğundan, türlerinden ve işlevlerinden bahsettik. Şimdide dikkat eksikliği çeken kişilerde ne gibi belirtiler olduğuna bakacağız. Ancak hemen söylemeliyiz ki bu belirtilerden birine ya da birkaçına sahip olmak sizin de hasta olduğunuzu göstermez. Böyle bir durumda bir uzman görüşü almanız önerilmektedir.
İlk olarak odaklanmakta zorluk çekmek ciddi belirtiler arasındadır. Bunun ardından odaklanılan işte dikkati sürdürememek de çok önemlidir. Ayrıca kişi göz teması kuramıyor, çabuk sıkılıyor ve sık hata yapıyorsa da belirtileri gösteriyor demektir. Özellikle öğrencilerde özel eşyaları kaybetmek, unutkanlık ve detayları gözden kaçırmak yine belirtiler arasındadır.
Yetişkinlerde ise aynı işe uzun süre devam edememek ve karşısındaki dinlemekte güçlük çekmek en önemli belirtilerdir. Ayrıca plaza hayatının getirdiği bir diğer zorunluluk da basit yönergelere konsantre olmaktır. Eğer kişi bu durumda güçlük çekiyorsa yine dikkat eksikliği belirtileri gösterdiği söylenebilir.
Dikkat Eksikliği Nedenleri Nelerdir?
Yazımızın başından beri anlattığımız bu hastalığın çeşitli sebepleri olabilir. Bunlar çevresel, fiziksel ve biyolojik sebepler olarak gruplanabilir. Dolayısıyla dikkat eksikliği nedenleri farklı ortamlara ve farklı koşullara bağlı olarak değişmektedir.
AGTC: Biyolojik Nedenler
Yapılan tüm araştırmalara rağmen dikkat eksikliğine neyin neden olduğu tam olarak bilinmemektedir. Ancak bu konudaki yaygın eğilim, sorununun biyolojik kökenli olduğudur. Dikkatin gerçekleşmesinden sorumlu bölge olarak önfrontal korteks kabul edilmektedir. Beynin ön alın kabuğu da denilen bu korteks, özdenetimden sorumludur.
Beynini bu bölgesinde; davranışları sıralamak, yapılan bir şeyi bırakıp yeni bir işe yönelmek ve başlanan işi tamamlamak gibi davranışlar yer alır. Dolayısıyla dikkat eksikliği yaşayan kişiler bu bölgeyi kullanamazlar. Buradan hareketle de bu kişilerin belirtilen davranış türlerinden uzak kaldıkları söylenebilir.
Ingaaa: Doğum Zorluğu
Doğum zorluğu beyin hassasiyetinin gelişimine etkisi olan bir nedendir. Boyuna kordon dolanması, bir alet yardımı ile doğumun gerçekleşmesi ve doğumda morarmanın olması kötü sonuçlara yol açabilir. Bu durumda ön korteksin zarar görmesine neden olabilir. Oluşan bu zararla ilerde kişilerin dikkat bozukluğu yaşamalarına sebep olabilmektedir.
İlk 6 Ay Çok Önemli: Anne Sütü Almamak
Anne sütünde yer alan bazı proteinler başka bir yerde bulunmaz. Ayrıca bunların sonradan alımı da mümkün değildir. Bu yüzden beyin gelişimi için zamanında verilmelidir. Önceleri anne sütünün en az 6 ay alınması gerektiğinden bahsedilirken şimdi bu süre 12 veya 18 aya kadar çıkmıştır. Yapılan araştırmalar anne sütünün alımı ile dikkat süresinin ilişkili olduğunu göstermektedir
38.5 Sınır! Havale ve Ateşli Hastalıklar
Özellikle çocukluk döneminde geçirilen bazı hastalıklar beyin çalışmasını etkilemektedir. Bunlardan bazıları da ateşli hastalıklardır. Bu ateş sayesinde beyin kimyası zarar görebilir ve bölgesel hasarlar oluşabilir. Bu hasarlar dikkat eksikliği nedeni olabilir. Dolayısıyla bu tür hastalıklara dikkat edilmesi gerekmektedir.
Kafa Topunu Tekrar Düşünün: Kafa Darbesi Almak
Saatte 50 kilometre hızla giden bir arabanın içinde olduğunuzu hayal edin. Emniyet kemeri bağlıyken arabanın aniden durması ile vücudumuzda duracaktır. Ancak kafatasının içinde etrafında su dolu bir kesede yer alan beyin aynı tepkiyi vermez. Kendi kafatası içine çarpar. Bu olayın etkisi o anda şikâyet olarak ortaya çıkmasa bile yıllar içinde kendini gösterebilir. Önemli olsun ya da olmasın alınan her kafa darbesi yıllar sonra bize beyin hasarı olarak geri dönebilir.
Sağlıklı Bir Yaşam: Beyni Etkileyen ve Dışarıdan Alınan Maddeler
Tüp gazı zehirlenmesi, karbon monoksit zehirlenmeleri ve benzeri olaylar, beyin kan akımının geçici olarak durmasına neden olurlar. Ayrıca ameliyatlarda alınan narkoz da böyle bir etki yaratabilir. Bunlara ek olarak sigara ve diğer uyuşturucu maddeler de bu durumları tetiklerler. Dolayısıyla bu maddeler kullanıldığında beyin zarar görmekte ve dikkat eksikliği gibi hastalıklar oluşabilmektedir.
Dikkat Eksikliği ve Yetiştirilme Tarzı İlişkisi
Özellikle aile içerisinde çocuğa yönelik olan yetiştirilme tarzı çok önemlidir. Burada önemli olan çocuğu zorlayıcı problemlerle yüzleştirmektir. Çünkü çocuğun çok üzerine düşülmesi ve her istediğinin yapılması onda bir rahatlama yaratacaktır. Ancak bu rahatlama beyin gelişimi açısından iyi değildir. Dolayısıyla bu davranış biçimleri ön frontal lobun işlevlerini olumsuz etkileyecektir.
Duygusal Travmalar Dikkat Eksikliği Nedeni Mi?
Bir diğer önemli nedende yaşanan psikolojik travmalardır. Aşağılanmaya, alaya ya da şiddete maruz kalan çocuğun beyin aktivasyonu maalesef sağlıklı çalışamaz. Anne baba kavga ettiğinde çocuk beynin duygusal bölümleri daha aktif haldedir. Ancak öğrenme merkezi olan ön frontal lobda kanlanma seviyelerinde ciddi düşüşler gözlenmektedir. Bu durum ilerde dikkat eksikliği ve çeşitli hastalıklara neden olabilir.
Karakter Gelişimindeki Bozukluklar
Ahlaki zaaflarda zihinsel faaliyetlerin yeterince kullanılmasını engelleyebilmektedir. Küçümseme, kibir, hafife alma ve önyargılar gibi davranışlar dikkat yeteneğini körelten unsurlardır. Çünkü bu davranışlar insanların dinleme kültürüne sahip olmalarını engeller. Ayrıca çocuklara yönelik olarak okul ve sınav korkusu, başarı güdüsünün düşük olması ve yetersiz ilgide ciddi sorunlar arasındadır. Bu gibi faktörler çocukların dikkat sorunları yaşamalarına neden olabilmektedir.
Kalk Dersini Yap! Dijital Ekran Bağımlılığı
Özellikle ekranlar çocukların dikkat gelişimini engelleyen etkilerdir. Çünkü bu görüntüler içerisinde hızlı gelişen ve hızlı geçişler yapan malzemeler bulunmaktadır. Bu durum da çocukların sürekli dikkat kazanmalarını engellemektedir. Eğer çocuklar günde 2-4 saatten fazla ekrana maruz kalırlarsa beyin fonksiyonları uyuşmaya başlar. Dolayısıyla beyindeki bağlantılar tembelleşir ve odaklanamama gibi problemler kendini gösterir.
Görüldüğü gibi dikkat eksikliği çok ciddi bir sorun olabilir. Bu sorunun çeşitli nedenleri ve bu nedenlerinde çeşitli belirtileri bulunmaktadır. Ancak bu hastalığı giderebilecek ve engelleyebilecek davranış kalıpları da mevcuttur. Dolayısıyla hem kendi beynimizin hem de çocuklarımızın beyinlerinin gelişimi için sıkı tedbirler alınmalıdır. Buradan hareketle de bilinçli birer insan olmakta yarar olduğu söylenebilir.
Dikkat Eksikliği Giderici 5 Yöntem ve Dahası
Zor veya sıkıcı bir işe yoğunlaşmaya çalışanlar bunun ne kadar zor olduğunu bilirler. Ama dikkati arttırmayı sağlayan bazı bilimsel çözümler de vardır. Bu çözümler genel olarak dikkat eksikliği tedavisi kapsamında da ele alınmaktadır. Yaptığımız işe daha iyi konsantre olabilmek için, yapmamız gerektiğini sandığımız şeylerin çoğu, beynimizin doğal işleyişine aykırıdır. Peki daha fazla verim almak için dikkat konusundaki araştırmalardan neler öğrenebiliriz?
Dikkat Eksikliği İçin: Zihni Dağıtmak
Yaptığınız iş üzerinde yoğunlaşmakta güçlük çekiyorsanız kısa süreliğine zihnimizi dağıtacak başka bir şey bulmalısınız. Psikologlar zamanımızın yaklaşık %50’sini uğraştığımız işte farklı şeyler düşünerek geçirdiğimizi söylüyor. O halde dikkati dağıtmak beynin daha iyi çalışmasına yardımcı olabilir. Beyine baktığımızda konsantrasyonun neden bozulduğunu anlayabiliriz. Çünkü konsantre olmak için beynin bazı bölümleri arasında iyi bağlantılar kurulması gerekir.
Boş Gezenin Boş Kalfası Olmak: Boş Boş Dolanmak
Komik kedi videolarının dikkat dağıttığı düşünülür. Ama bazı psikologlar bunları, bizim işimize devam etmemizi sağlayacak olan şeyler olarak görüyorlar. İşimizi ne kadar seviyor olsak da zor bir işe yoğunlaşmak irade ister. İrade gücünü arttırmanın bir yolu da gülmekten geçer. Yapılan araştırmalar komik videolar izleyen komik olmayan video izleyenlerden daha uzun süre çaba gösterdiklerini ortaya koymuştur.
Her Şey Her Yerde: Düzen Değil Karmaşa Mı?
Daha iyi konsantre olmak için dikkat dağıtacak tüm dış etkenlerden arınmak gerektiğini düşünüyor olabilirsiniz. Oysa başka bir teoriye göre tersini yapmak gerekir. Bu durum dikkat eksikliği giderilmesi açısından çok büyük bir öneme sahiptir. Londra’daki UCL Üniversitesi’nden psikolog Nilli Laive 1995’te “Yükleme Teorisi”ni gündeme getirmiştir. Buna göre beynimizin dış dünyadan alıp işleme koyabileceği bilgi sınırlıdır.
Bu kapasitede dolduğunda beyinin dikkat sistemi devreye girerek neye konsantre olacağına karar verir.Burada önemli olan beynin başka bir yerde simülasyon aramasına fırsat vermeyecek doğru dengeyi bulmaktır. Çoğu insan neyin daha iyi işe yarayacağını deneme yanılma yoluyla bulabilir. Ama dikkat dağıtıcı etkenleri ortadan kaldırmak yorucu olabileceğinden hafiften başlayarak bu yönteme başvurulabilir.
Patron Mola! İşe Ara Vermek
İşimiz başımızdan aşkın olduğunda işi ara vermek aklımıza bile gelmeyebilir. Fakat bu şekilde daha fazla iş yapmanın mümkün olduğunu gösteren çok sayıda bulgu vardır. Önemli olan ne zaman ne kadar süreyle işe ara verileceği ve bu sırada ne yapılacağıdır. Yapılan araştırmalar konsantrasyon sınırının 90 dakika olduğunu göstermektedir.
Bundan sonra 15 dakikalık ara almak gerekmektedir. Hatta birkaç saniyelik mini araların bile işe yaradığını gösteren çalışmalar vardır. Bu yöntem çalışırken dikkat eksikliği çeken kişilere önerilmektedir. Çalışma periyotları kişinin isteğine bırakılmıştır
Bugünün İşini Yarına Bırakmak: Fazla Zorlamayın
Uzun süreli konsantre olmak gerektiğinde kısa süreli yoğunlaşmalar alınmalıdır. Ardından da kısa süreli aralar alınmalıdır. Bu durum dikkat eksikliği açısından tamamlayıcı bir unsurdur. Kişi böylelikle istediği dikkat ve konsantrasyon süresine çıkabilir. Boston Dikkat ve Öğrenim Laboratuvarı’nda yapılan bir çalışma bu bulguyu kanıtlamıştır.
Çalışma esnasında bu yöntemle çalışan insanların daha az hata yaptığı görülmüştür. Aynı şekilde Amsterdam Üniversitesi’nde yapılan bir çalışmada da aynı sonuçlar alınmıştır. Özet olarak kısa süreli çalışmak ve kısa süreli ara vermek dikkati toparlamak için yapılması gereken yöntemler arasındadır.
Görüldüğü gibi dikkat eksikliği çok ciddi bir sorun olabilir. Bu sorunun çeşitli nedenleri ve bu nedenlerinde çeşitli belirtileri bulunmaktadır. Ancak bu hastalığı giderebilecek ve engelleyebilecek davranış kalıpları da mevcuttur. Dolayısıyla hem kendi beynimizin hem de çocuklarımızın beyinlerinin gelişimi için sıkı tedbirler alınmalıdır. Buradan hareketle de bilinçli birer insan olmakta yarar olduğu söylenebilir.
Leave a Reply